Tilpassa opplæring

Denne dagen starta med at Aashild gjekk gjennom viktige moment innanfor tilpassa opplæring med ein PowerPoint framsyning. Dette er eit viktig og sentral tema i dagens skule, for det er noko alle elevar har krav på etter Opplæringslova. Det står til dømes i kapittel 1 (formål og verkeområde) paragraf 1-2 (5.avsnitt):
"Opplæringa skal tilpassast evnene og føresetnadene hjå den enkelte eleven, lærlingen og lærekandidaten".
I tillegg til dette står det i LK06 i generell:
* opplæringa skal møte born, unge og vaksne på deira eigne vilkår og samtidig føre dei inn i grenseland der dei kan lære nytt ved å opne sinn og prøve evner.

Dette set eit krav til oss som lærarar om at me skal finne måtar å gjennomføre dette i praksis. Det forklarar litt kvifor me går gjennom alle læringsstrategiar og læringsmetodar slik som me har gjort gjennom året vårt. Dette gir oss ei mogleik til å velje og prøve ut, slik at me kan finne den beste måten for den klassen og dei elevane me har når me kjem ut i praksis (og den verkelege verda seinare). Desto meir me veit om, desto meir har me til å velje mellom.

Gjennom Aashild blei me kjend med nokre nye begrep i forhold til tema:
Likeverdig opplæring tyder ikkje at alle skal få lik opplæring, men at for at alle elevar skal få lik rett til tilpassing, krevst det somme tider skilnadsbehandling. Sidan elevar har ulike behov, krevst det ulike løysingar.
Tilpassa opplæring er ei plikt som skuleeigar, opplæringsstadens leiing og personale har til å gi ei god og forsvarleg opplæring ut frå den einskilde eleven sine evner og føresetnader.
Inkluderande opplæring innberer at alle tek del i fellesskapet på ein likeverdig måte både fagleg, sosialt og kulturelt. Basert på prinsippet "ein for alle, alle for ein" slik eg ser det, alle skal få vera med og alle skal delta. Ingen skal bli haldt utanfor fellesskapet.
Spesialundervisning er ein rett som skal sikre tilpassa og likeverdig opplæring for dei elevane som ikkje kan få eit tilfredsstillande utbytte av den ordinære opplæringa. Det vil seie den undervisninga som flest får, som oftast føregår i klasserommet i fellesskap. Altså dersom ikkje den tilpassinga einskildeleven allereie får på lik linje med andre ikkje er "nok" for at eleven skal få det beste utbyttet av opplæringa.

For å få til tilpassa opplæring i ein klasse er det mange ting ein kan gjere. Differensiering er eit alternativ. På den måten tek ein omsyn til einskildelevar sine føresetnader og behov.
organisatorisk differensiering er når ein deler elevar etter evner og prestasjonsnivå. Det tek utgangspunkt i at "like born leikar best". På den andre sida har me pedagogisk differensiering, der tilpassinga skjer innanfor vanleg klasse/gruppe. Denne metoden tek utgangspunkt i at born har ulike føresetnader og undervisninga må ta omsyn til tempo, nivå og breidde som høver for den einskilde elev.

I tillegg fekk me høyre om ettergivnad som undervisningsstrategi, og det syns eg ikkje høyrtes noko gunstig ut i det heile tatt. Det vil seie at lærarane tilpassar opplegget med utgangspunkt i kva elevane har lyst til, det vil seie at om elevane syns noko er vanskeleg, vert ikkje stoffet teken opp. På denne måten slepp læraren å differensiera, fordi stoffet ikkje er vanskeleg. Samstundes tyder det at dei som faktisk er flinke og kunne lært meir må helde seg til ting dei allereie kan, og ikkje får mogleiken til å lære så mykje som dei har føresetnader til. Elevane treng heller ikkje motivasjon eller lyst til å strekkje seg etter meir, fordi dei meistrar alt dei gjer og veit ikkje kva dei kanskje "går glipp av". Læraren si haldning vil vera at dersom han gjer dette vil alle elevane vera nøgde, og han tenkjer ikkje på krav i forhold til Kunnskapsløftet. Dette kan bli avslappande for læraren, sidan det tyder mindre arbeid og planlegging, og kan føre til høg trivsel for læraren.
Sjølv om dette blir enkelt og greit både for lærar og elevar, er det neppe det beste for dei med tanke på vidare arbeid og skule i framtida. Kva om desse elevane skiftar skule av ein eller anna grunn, korleis går det me dei då?

På slutten av dagen fekk me i oppdrag å lage eit tilpassa opplegg med fleire alternative måtar. Mi gruppe valte at temaet skulle vera påske i faget krl, med eit opplegg basert på å sjå og læra. Altså litt preg av demostasjon og skodespel. Det når dei fleste elevane, det såg me når me var ute i praksis på "mellomtrinnet". Og sidan krl er eit fag med ofte "låg" status, tyder det kanskje berre på at metodane for undervisninga trengs å skiftast ut. Fornyast. Og at det ikkje nødvendigvis er faget som er problemet.

Eg har tillegg fått sett korleis dette fungerer i praksis. I klassen eg var i hadde me alle slags elevar, særskild arbeidande og flinke elevar, ein ADHD elev, elevar med lese-og skrivevanskar og dei midt på "treet". ADHD eleven hadde ofte med seg ein assistent som var der og hjalp til. Denne eleven var ikkje av dei bråkete som spring rundt og herjar, men sat i staden roleg på pulten. Problemet var å få gjort noko i timane, fleire gonger var ikkje bøkene oppe på pulten ein gong. Eg såg og at einskildelevar blei teken ut på eit grupperom med eigen lærar, der dei fekk ekstra pc- og leseundervisning. Det varierte kva som var i fokus. Av og til føregjekk dette inni klasserommet òg, ubemerka av dei andre elevane. Læraren var veldig flink med å gi bekrefting på arbeidet og ros. Ein kunne sjå at eleven tok det til seg, han verka stolt då han ver ferdig.
Desse ekstra flinke hadde til tider eigne oppgåver dei skulle løyse i dei faga dei var sterke, slik at dei kunne strekkja seg etter meir. Ingen nemnte at det var "urettferdig" av medelevar.